روستای بیرواس ( بیدرواز )

 کانی

هه ر كاتی ده كه ومه بیری

وه كو روژانی جوانی

بو ساریژی زامه كانم

به ته نیا دیمه سه ر كانی

زوخاوی دل هه ل ده ریژم بو ورده شه پوله كانی

ئه م به سته یه بو ده خوینم به لاوه ك یا به گورانی

كانی كانی تو جیژوانی پریه كانی

تو ئایونه ی ئاسمانی

خونی جه رگی چیا سه خت و به ر زه كانی

خوزگا ئه وه ی من ده ی زانم توش بیزانی

كانی كانی

ده زانی بو زور دی مه لات؟

چون له لای تو به جی ماون جی پی كانی

کانی کانی!!!

برگرفته از شعر کردی با ترجمه فارسی - پی سی سیتی 

چشمه


هر زمانی بیادش می افتم 

همچو روزگار جوانی 

برای تسكین زخمهایم 

تنهایی به سر چشمه می روم 

درد دلم رو به دست موجهای كوچكش می سپارم 

این شعر رو براش با دكلمه یا با آواز می خوانم 

ای چشمه :تو میعادگاه فرشتگانی 

تو آینه آسمانی 

خون دل كوههای سخت و مرتفع هستی 

ای چشمه : كاش آن چیزهای كه من می دانم تو هم می دانستی 

چون جای پاهاش پیش تو به جا مانده 

ای چشمه !!!

برگرفته از شعر کردی با ترجمه فارسی - پی سی سیتی

چگونگی آوارگی و وضعیت رضایت از زندگی قبل از آوارگی در روستای بیدرواز ( بیرواس ):

آنچنان که پیداست مردم روستای بیدرواز ( بیرواس ) بصورت متناوب در فاصله زمانی بین سالهای 1358 لغایت 1360 مجبور به ترک محل سکونت خود شده­اند. روستاییان دلایل مختلفی را برای آوارگی خود ذکر کرده­اند که از جملۀ آنها می­توان مواردی مانند شروع جنگ تحمیلی ، ادامه تحصیل ، نا امن شدن منطقه، وجود گروهکهای معارض و نیروهای مختلف در سطح منطقه و ... را نام برد. یکی از اهالی دلیل آوارگی روستاییان را اینچنین بیان نموده است: «شاید اصلی­ترین دلیل و نقطه عطف آن شروع جنگ ایران و عراق بوده باشد. اما دلایلی دیگر در این میان دخیل بوده­اند مانند: قطع باغ­های روستا، مین­گذاری باغ­ها و بیشتر مراتع روستاها به وسعت زیاد و بدون نقشه نظامی، درگیری گروههای معارض، درگیری گروههای معارض دولت عراق و توپ باران روستاها به بهانه­ی تعقیب آن­ها و ایجاد نا­امنی، تخریب امکانات بهداشتی درمانگاه، مدارس، برق و ... .»

براین اساس می­توان گفت مردم روستا هیچگونه اختیاری در ترک محل سکونت خود نداشته­اند و به دلیل اجبار ناشی از جنگ تحمیلی و ناامنی منطقه ترک وطن نموده و در استانها و شهرستانهای مجاور محل سکونت خود سکنی گزیده­اند. طی بررسی بعمل آمده اکثریت روستاییان با توجه به توجیهات و دلایل گوناگون مطرح شده، از زندگی در زادگاه اصلی خود بسیار راضی بوده­ و عشق و علاقۀ فراوانی به زندگی در زادگاه اصلی خود داشته­اند و اندک افرادی نیز که رضایت خود را بصورت نسبی بیان داشته­اند؛ بیشتر به کمبود نسبی امکانات و خدمات رفاهی توجه نموده­اند، و غیر از این مورد هیچگونه دلیل و یا علت اصلی به عنوان دافعۀ روستای اصلی مطرح نشده است.

همچنان که اشاره گردید، اکثریت قریب به­اتفاق روستائیان از سکونت در محل زادگاه اصلی خود اعلام رضایت نموده­اند و توجیه و دلایل مختلفی برای این رضایت خود بیان داشته­اند. در این زمینه می­توان به سه عامل اصلی زیر توجه نمود:

1- توجیهات اجتماعی، فرهنگی، روحیات و خلقیات مردم، و عشق و علاقه به زادگاه: در این زمینه؛ توجه به قناعت در فرهنگ مردم، همکاری و مشارکت مردم، مساوات و برابری در میان مردم، مهر و محبت زیاد، صداقت، آرامش روانی، احساس گرمای محبت در کنار والدین و خویشاوندان بودن، عدم وجود غرض و غرض­کاری و کینه­توزی، آشنایی مردم با هم و وجود روابط خویشاوندی، داشتن زندگی شرافتمندانه، داشتن احساس هویت، عجین شدن زادگاه با روح و فطرت و خون روستاییان و ... از جمله موارد مطرح شده از سوی مصاحبه­شوندگان بوده­اند.

2- جنبه­های اقتصادی، اشتغال و تولید: مواردی مانند تأمین ما­یحتاج زندگی بصورت آسان، دسترسی به باغات و مراتع، اشتغال به فعالیت­های گوناگون کشاورزی، دامداری و باغداری، قناعت مردم، وجود امکانات و خدمات نسبی، داشتن روحیه تولیدی(اقتصادی)و ... از جمله توجیهات مطرح شده در این زمینه بوده­اند.

3- دلایل محیطی و زیست محیطی(جغرافیایی و ...): برخی از روستائیان به مسائل و شرایط جغرافیایی و محیط زیستی نیز توجه داشته­اند و مواردی مانند آب و هوای خوب و موقعیت مناسب، وفور آب، جاذبه­های طبیعی منحصر ­به ­فرد، و وجود طبیعت بکر و زیبا را در توجیه صحبت­ها و نظرات خود بیان نمود­اند. 

خط سفید حاشیه تصویر فوق بر اثر دستکاری های چند سال اخیر بوده و قدیمی نمی باشد !

تقدیم به کلیه عزیزان جهت یادآوری خاطرات گذشته  

خوشا به حالت ای روستایی

خوشا به حالت ای روستایی

چه شاد و خرم، چه باصفایی

در شهر ما نیست جز دود و ماشین

دلم گرفته از آن و از این

 در شهر ما نیست جز داد و فریاد

خوشا به حالت که هستی آزاد

ای کاش من هم پرنده بودم

با شادمانی پر می­گشودم

می رفتم از شهر به روستایی

آنجا که دارد آب وهوایی

 سکونتگاههای روستایی منطقه:

انسانها از ابتدا به طور تصادفی و اتفاقی، محل اسکان خود را اختیار ننموده­اند، بلکه عوامل مختلف اقتصادی، اجتماعی، طبیعی و ... در این زمینه نقش داشته­اند، یعنی انسان و محیط بصورت متقابل بر روی هم تأثیر داشته­اند. در این منطقه از کشور مانند سایر مناطق ایران، عنصر آب عامل اصلی شکل گیری روستاها بوده است و در کنار آن در برخی مواقع عوامل اجتماعی، ارتباطی، امنیتی و ... نیز نقش داشته­اند. «مکان گزینی سکونت­گاه­های هورامان[1]متاثر از شرایط طبیعی و بخصوص توپوگرافی این ناحیه است. مردم هزاران سال پیش[2مراکز سکونت­گاه­های خود را با توجه به اهمیت موقع و ویژگیهای طبیعی بر روی دامنه­های پر شیب جنوبی که ضخامت خاک به علت فرسایش کم و غالباً کارایی چندانی برای کشت و زرع نداشته، احداث نموده­اند. و آن نیز بدان علت بوده که دامنه­های جنوبی در زمستان سرد، گرما و انرژی بیشتری را از خورشید جذب کرده که علاوه بر گرم شدن منازل، سبب صرفه جویی در مصرف انرژی می­شده است. و برف کوچه­ها و معابر سریعتر ذوب شده که این خود سبب سهولت و تسریع رفت و آمد مردم در فصل زمستان را فراهم می­کرده است». (مرادی، 1385: 147-148)

معماری سکونت­گاه­ها در این منطقه متأثر از شرایط طبیعی(وضع ناهمواریها، آب وهوا و ...)، شرایط اقتصادی(کمبود زمینهای زراعی و در نتیجه کمی درآمد)، شرایط اجتماعی(داشتن تاریخ و پیشینه مشترک، مناسبات خویشاوندی و ...)و...می­باشد. از نظر شکل، بیشتر روستاها بصورت متمرکز می­باشند، که اغلب مساکن بر محور منابع آب بنا گردیده­اند، و مصالح ساختمانی بکار رفته در آنها نیز با توجه به شرایط منطقه بیشتر مصالحی مانند سنگ، خاک و گل، تنه درختان و ... بوده است«از نظر کالبدی، مساکن روستائی اغلب بصورت پله­کانی در امتداد خط شیب بر روی همدیگر واقع شده و وجود کوچه­های پر پیچ و خم و باریک، بعنوان عامل ارتباطی بین مساکن روستا و سایر فضاها، نقش مهمی را ایفا می­کند. در بعضی نقاط شیب تند دامنه سبب شده تا اکثر روستائیان خانه­های خویش را بصورت دو طبقه احداث کنند، که معمولاً طبقه اول(هم کف)بعنوان، انبار، کاهدان، محل نگهداری دام و ... و طبقه دوم برای سکونت افراد خانواده مورد استفاده قرار می­گرفته[است]». (مرادی، 1376: 108-109). در اینجا لازم به یادآوری است که در یک یا دو دهه اخیر نیز با اندک دقتی در این منطقه و تغییر و تحولات بوجود آمده در زمینه­های مختلف، با مواردی مانند ایجاد روستاهایی که در امتداد جاده و راههای ارتباطی ایجاد و گسترش یافته­اند، استفاده از مصالح جدید مانند آجر، سیمان، گچ و ...، و همچنین تغییر نقشه­های منازل مسکونی مواجه می­شویم.